|
BİYOGÜVENLİK KANUNU
Kanun No. 5977
Kabul Tarihi: 18/3/2010
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam ve
Tanımlar
Amaç ve kapsam
MADDE 1 – (1) Bu
Kanunun amacı; bilimsel ve teknolojik gelişmeler çerçevesinde,
modern biyoteknoloji kullanılarak elde
edilen genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve ürünlerinden
kaynaklanabilecek riskleri engellemek, insan, hayvan ve bitki
sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması,
sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla biyogüvenlik sisteminin kurulması ve
uygulanması, bu faaliyetlerin denetlenmesi, düzenlenmesi ve
izlenmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.
(2) Bu Kanun; genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve
ürünleri ile ilgili olarak araştırma, geliştirme, işleme, piyasaya
sürme, izleme, kullanma, ithalat, ihracat, nakil, taşıma, saklama,
paketleme, etiketleme, depolama ve benzeri faaliyetlere dair
hükümleri kapsar.
(3) Veteriner tıbbî ürünler ile Sağlık Bakanlığınca ruhsat
veya izin verilen beşeri tıbbî ürünler ve kozmetik ürünleri bu Kanun
kapsamı dışındadır.
Tanımlar
MADDE 2 – (1) Bu
Kanunun uygulanmasında;
a) Ayırt edici kimlik: Her bir GDO için taşıdığı her bir
genin kodunu da içeren nümerik ve alfa nümerik bir kodlama
sistemini,
b) Bakan: Tarım ve Köyişleri
Bakanını,
c) Bakanlık: Tarım ve Köyişleri
Bakanlığını,
ç) Basitleştirilmiş işlem: GDO ve ürünlerinden
kaynaklanabilecek herhangi bir riskin olmadığı; insan, hayvan ve
bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliğe herhangi bir
zararının bulunmadığı yönünde mevcut bilgiye ve daha önce yapılmış
olan risk değerlendirmesine dayanan basitleştirilmiş karar alma
sürecini,
d) Biyogüvenlik: İnsan, hayvan ve
bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliği korumak için GDO ve
ürünleri ile ilgili faaliyetlerin güvenli bir şekilde yapılmasını,
e) Biyogüvenlik bilgi değişim
mekanizması: GDO ve ürünleri ile ilgili bilimsel, teknik ve
uygulamaya ilişkin bilgi ve belgelerin ulusal ve uluslararası
seviyede alışverişinin kolaylaştırılması ile kamuoyunun
bilgilendirilmesi ve karar sürecine katılımı amacıyla oluşturulacak
bilgi alışverişi sistemini,
f) Biyogüvenlik sistemi: Biyogüvenliğin sağlanması için yürütülen her
türlü faaliyet ile idari, hukuki ve kurumsal yapılanmanın
tamamını,
g) Biyolojik çeşitlilik: Ekosistem de dâhil olmak üzere,
türler arası ve tür içi farklılıkları,
ğ) Bulaşan: Gıda veya yeme kasten ilave edilmeyen ancak,
gıdanın birincil üretim aşaması dâhil üretimi, imalatı, işlenmesi,
hazırlanması, işleme tabi tutulması, ambalajlanması, paketlenmesi,
nakliyesi veya muhafazası ya da çevresel bulaşma sonucu gıdada
bulunan, hayvan tüyü, böcek parçası gibi yabancı maddeler hariç
olmak üzere her tür maddeyi,
h) Canlı organizma: Mikroorganizma, steril organizma, virüs,
virion ve viroidler de dahil olmak üzere genetik materyali
çoğaltabilen ya da aktarabilen herhangi bir biyolojik varlığı,
ı) Deneysel amaçlı serbest bırakma: GDO ile ilgili deneysel
amaçlarla yapılacak faaliyetlerin, harici çevre ile temasını
önleyecek şekilde, kontrollü şartlar altında, sınırlandırılmış
belirli bir alanda yürütülmesini,
i) Genetik yapısı değiştirilmiş organizma (GDO): Modern biyoteknolojik yöntemler kullanılmak suretiyle
gen aktarılarak elde edilmiş, insan dışındaki canlı organizmayı,
j) GDO’lardan elde edilen ürünler:
Kısmen veya tamamen GDO’lardan elde
edilmekle birlikte GDO içermeyen veya GDO’dan oluşmayan ürünleri,
k) GDO ve ürünleri: Kısmen veya tamamen GDO’lardan elde edilen, GDO içeren veya GDO’lardan oluşan ürünleri,
l) İlgililer: GDO ve ürünleri ile ilgili olarak araştırma,
geliştirme, işleme, piyasaya sürme, izleme, kullanma, ithalat,
ihracat, nakil, taşıma, saklama, paketleme, etiketleme, depolama ve
benzeri faaliyetlerde bulunanları,
m) İşleme: GDO ve ürünlerinin, gıda, yem veya diğer amaçlarla
kullanılmasını sağlamak için yapılan ve ürünün ilk halini önemli
ölçüde değiştiren herhangi bir faaliyeti,
n) İzleme: GDO ve ürünlerinden kaynaklanabilecek herhangi bir
riskin olmadığı ve insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevre ve
biyolojik çeşitliliğe herhangi bir zararının bulunmadığı tespit
edilmiş, piyasaya sürülen bir GDO ve ürününün işleme ve dağıtım
zinciri boyunca her aşamada takibi ve her türlü gözlem, kontrol ve
denetimi,
o) Kapalı alanda kullanım: İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile
çevre ve biyolojik çeşitlilik üzerinde genetiği değiştirilmiş
organizmalardan kaynaklanabilecek olumsuz etkilerin biyolojik,
kimyasal ve fiziksel engellerle tamamen önlenerek kontrol edilen
laboratuvar ve tesislerdeki
işlemlerini,
ö) Karar: GDO veya ürünlerine ilişkin yapılan bir başvuru
hakkında bilimsel esaslara göre yapılan risk değerlendirmesi ve
sosyo-ekonomik değerlendirme sonuçlarına
göre Biyogüvenlik Kurulu tarafından
verilen kararı,
p) Komite: Bilimsel değerlendirmeleri yapmak üzere Kurul
tarafından oluşturulan komiteleri,
r) Kurul: Biyogüvenlik Kurulunu,
s) Modern biyoteknoloji: Geleneksel
ıslah ve seleksiyonda kullanılan teknikler dışında, doğal fizyolojik
üreme engelini aşarak, rekombinant deoksiribonükleik asidin (rDNA) ve nükleik
asidin hücrelere ya da organallere
doğrudan aktarılmasını sağlayan in vitro
nükleik asit tekniklerinin ya da taksonomik olarak sınıflandırılmış familyanın
dışında, farklı tür ve sınıflar arasında hücre füzyonu tekniklerinin
uygulanmasını,
ş) Muamele: İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevre ve
biyolojik çeşitliliğin korunması için alınacak tedbirler göz önünde
bulundurularak ambalajlama, paketleme, etiketleme, nakil ve depolama
gibi GDO üzerinde gerçekleştirilen herhangi bir
işlemi,
t) Piyasaya sürme: Bu Kanun kapsamındaki her türlü ürünün
bedelli veya bedelsiz olarak piyasaya arzını,
u) Protokol: 17/6/2003 tarihli ve
4898 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan ve 17/7/2003 tarihli
ve 2003/5937 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla onaylanan Biyolojik
Çeşitlilik Sözleşmesi’nin Biyogüvenlik
Kartagena
Protokolünü,
ü) Risk değerlendirme: GDO ve ürünlerinin, genetik
değişiklikten dolayı, insan, hayvan ve bitki sağlığı, biyolojik
çeşitlilik ve çevre üzerinde sebep olabileceği risklerin ve risk
kaynağının test, analiz, deneme gibi bilimsel yöntemlerle
tanımlanması, niteliklerinin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve risk
unsurlarının belirlenmesini kapsayan dört aşamalı süreci,
v) Risk iletişimi: Risk analizi sürecinde risk
değerlendiricileri, risk yöneticileri ve diğer ilgili tarafların,
tehlike, risk, riskle ilgili faktörler ve riskin algılanmasına
ilişkin bilgi ve görüşler ile risk değerlendirmesi bulguları ve risk
yönetimi kararlarının açıklamalarını da kapsayan bilgi ve
düşüncelerin paylaşımını,
y) Risk yönetimi: GDO ve ürünlerinin, risk değerlendirmesi ve
yasal faktörler göz önünde tutularak ilgili taraflarla istişare ile
izin verilen amaç ve kurallar dâhilinde kullanılmasını ve
muamelesini sağlamak amacıyla alınan önlemleri, uygun olabilecek
kontrol önlemlerine ilişkin alternatiflerin değerlendirilmesi,
tercih edilmesi ve uygulanması sürecini,
z) Sosyo-ekonomik değerlendirme:
Başvuru hakkında karar verilmeden önce değerlendirilmek üzere, GDO
ve ürünlerinin çevreye serbest bırakılması ve kullanılması sürecinde
biyolojik çeşitlilik ve kullanıcıları ile çiftçiler üzerindeki
etkilerinden kaynaklanacak sosyo-ekonomik
bedelleri belirlemek üzere bilimsel esaslara dayanarak yapılan tüm
çalışmaları,
ifade eder.
İKİNCİ
BÖLÜM
Temel
Esaslar
Başvuru,
değerlendirme ve karar verme
MADDE 3 – (1) İnsan,
hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin
korunması ve sürdürülebilir kullanımı gözönünde bulundurularak GDO veya ürünlerinin
ithalatı, ihracatı, deneysel amaçlı serbest bırakılması, piyasaya
sürülmesi ile genetiği değiştirilmiş mikroorganizmaların kapalı
alanda kullanımına, bilimsel esaslara göre yapılacak risk
değerlendirmesine göre karar verilir. Risk değerlendirme sonuçlarına
göre risk oluşturmayacağı belirlenen başvurular için verilen kararın
geçerlilik süresi on yıldır.
(2) Her bir GDO ve ürününün ilk ithalatı için gen sahibi veya
ithalatçı, yurt içinde geliştirilen GDO ve ürünü için ise gerçek ve
tüzel kişiler tarafından Bakanlığa başvuru yapılır. Başvurularda,
başvurunun içeriğine ilişkin bilgiler ile GDO ve ürününün ne amaçla
kullanılacağının belirtilmesi zorunludur. GDO ve ürünü için birden
fazla amaçla kullanım başvurusu yapılabilir. Birden fazla amaçla
kullanım başvurusu yapıldığında, her bir amaç için ayrı başvuru
yapılmış sayılır.
(3) Yapılan bir başvurunun sonucu başka başvurular için emsal
teşkil etmez.
(4) Alınan başvurular Bakanlık tarafından Kurula iletilir.
Kurul doksan gün içerisinde başvurunun kabul edilip edilmediğini ve
diğer değerlendirmelerini Bakanlığa gönderir. Bakanlık on beş gün
içerisinde başvuru sahibine bildirimde bulunur. Ek bilgi veya belge
talebi nedeniyle geçen süre, bu sürenin hesabında dikkate alınmaz.
(5) GDO ve ürünlerinin;
a) İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik
çeşitliliği tehdit etmesi,
b) Üretici ve tüketicinin tercih hakkının ortadan
kaldırılması,
c) Çevrenin ekolojik dengesinin ve ekosistemin bozulmasına
neden olması,
ç) GDO ve ürünlerinin çevreye yayılma riskinin
olması,
d) Biyolojik çeşitliliğin devamlılığını tehlikeye
düşürmesi,
e) Başvuru sahibinin biyogüvenliğin
sağlanmasına yönelik tedbirleri uygulamak için yeterli teknik
donanıma sahip olmadığının anlaşıldığı,
durumlarda bu başvurular
reddedilir.
(6) Karar alma süresi, bu maddenin dördüncü fıkrasına göre
alınan kararın Bakanlık tarafından başvuru sahibine bildirilmesinden
sonra başlar ve bu süre iki yüz yetmiş günü geçemez. Ek bilgi veya
belge talebi nedeniyle geçen süre, karar alma süresinin hesabında
dikkate alınmaz.
(7) Başvuru sahibi gizli tutulmasını istediği bilgilere
ilişkin talebini yazılı olarak bildirir. Bakanlık bu talebin tamamen
veya kısmen karşılanmasına karar vermesi öncesinde başvuru sahibi
ile gizlilik talebi hakkında bilgi alışverişinde bulunur. Bakanlık
bu görüşmenin ardından taleple ilgili gerekli tedbirleri alır ve
başvuru sahibine bildirir. Başvuru sahibinin veya ithalatçının adı
ve adresi, GDO ve ürünlerinin kullanım amacı, sahip olduğu
özellikler, ayırt edici kimlik bilgileri, bilinen ve bilimsel
isimleri, transfer edilen genin alındığı organizma, alıcı ve verici
organizmanın orijin ülkesi, transfer yönteminin genel tanımı, acil
durumlarda uygulanacak olan yöntem ile planlar ve risk
değerlendirmesinin özeti gizli bilgi olarak değerlendirilemez.
(8) Başvurularda, GDO veya ürünlerinin geliştirildiği veya
tescil edildiği ülkede çevreye serbest bırakılmasına, tüketim
amacıyla piyasaya sürülmesine izin verildiğine, verilen iznin devam
ettiğine, üretimine ve tüketimine devam edildiğine ve Bakanlıkça
belirlenen süreyle piyasada yer aldığına dair talep edilen belgenin
sunulması zorunludur.
(9) Deneysel amaçlı serbest bırakma veya piyasaya sürme
amacıyla ilk defa ithal edilecek GDO ve ürünleri için ithalattan
önce, yurt içinde geliştirilenler için ise piyasaya sürülmeden önce
Bakanlığa ayrı ayrı başvuru
yapılır.
(10) GDO ve ürünlerinin transit geçişinde her bir geçiş için
Bakanlıktan izin alınması zorunludur. Transit geçişler, Bakanlık
tarafından verilen yazılı izinde belirtilen koşullara ve 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanununa
uygun olarak gerçekleştirilir.
(11) Araştırma yapmaya yetkili kuruluşlar tarafından bilimsel
araştırma amacıyla ithal edilecek GDO ve ürünleri için Bakanlıktan
izin alınır. İthalat, yazılı izinle belirlenen koşullara uygun
olarak gerçekleştirilir. Araştırma amaçlı olan GDO ve ürünleri ile
genetiği değiştirilmiş mikroorganizmaların kapalı alanda kullanımı
için, faaliyeti yürüteceklerin kapalı alanda kullanım koşullarını ve
standartlarını karşılaması ve kaza ile çevreye yayılması durumunda
uygulanabilecek tedbirlerin mevcut olması gerekir. Araştırma amaçlı
yapılacak faaliyet ve sonucundan Bakanlığa bilgi verilmesi
zorunludur.
(12) GDO ve ürünleri ile ilgili yapılan başvurular hakkında
risk ve sosyo-ekonomik değerlendirmeye
ilişkin bilimsel raporlar, Kurul tarafından, biyogüvenlik bilgi değişim mekanizması
vasıtasıyla kamuoyuna açıklanır. Kurul, bu görüşleri de dikkate
alarak nihai değerlendirme raporu ile olumlu kararını toplantı
tarihinden itibaren en geç otuz gün içinde gerekçeleri, varsa karşı
oy gerekçeleri ve imzaları ile birlikte tekemmül ettirmek ve
Bakanlığa sunmak zorundadır. Kurul kararları Resmî Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girer.
(13) Kararın olumsuz olması durumunda; bu karar, Bakanlıkça
başvuru sahibine yazılı olarak bildirilir. Başvuru sahibi olumsuz
kararın değiştirilmesine sebep olabilecek yeni bilgilere sahip
olması halinde, Bakanlığa başvurarak bu olumsuz kararın gözden
geçirilmesini isteyebilir. Bu durumda Kurul, sunulan yeni bilgileri
dikkate alarak altmış gün içinde kararı gözden geçirir ve
sonuçlarını başvuru sahibine bildirilmek üzere Bakanlığa iletir.
Verilen nihai karar kamuoyuna duyurulur.
(14) Kurul, Komitenin kararına uymaması durumunda bu durumu
gerekçeli olarak açıklar.
(15) Kararda aşağıdaki hususlar yer
alır:
a) Geçerlilik süresi.
b) İthalatta uygulanacak işlemler.
c) Kullanım amacı.
ç) Risk yönetimi ve piyasa denetimi için gerekli
veriler.
d) İzleme koşulları.
e) Belgeleme ve etiketleme koşulları.
f) Ambalajlama, taşıma, muhafaza ve nakil
kuralları.
g) İşleme, atık ve artık arıtım ve imha
koşulları.
ğ) Güvenlik ve acil durum tedbirleri.
h) Yıllık raporlamanın nasıl
yapılacağı.
(16) Başvuru sahibi, geçerlilik süresi dolmadan en az bir yıl
önce Bakanlığa müracaat ederek uzatma talep edebilir. Bu talep Kurul
tarafından değerlendirilir ve sonucu başvuru sahibine bildirilmek
üzere Bakanlığa gönderilir. Sonucun bir yıllık süre içerisinde
başvuru sahibine bildirilmemesi durumunda, izin süresi karar
verilinceye kadar uzar.
(17) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar
yönetmelikle düzenlenir.
Risk değerlendirme,
sosyo-ekonomik değerlendirme ve risk
yönetimi
MADDE 4 – (1) Bu
Kanuna göre yapılan her bir başvuru için bilimsel esaslara göre risk
değerlendirmesi ve sosyo-ekonomik
değerlendirme ayrı ayrı yapılır. Başvuruda
verilen bilgilerin yeterli görülmemesi durumunda başvuru sahibinden
yeniden deney, test, analiz ve araştırma yapılması talep edilebilir.
Risk değerlendirmesi ve sosyo-ekonomik
değerlendirme işlemleri ile ilgili masraflar başvuru sahibi
tarafından karşılanır.
(2) Yapılan başvurularda her bir başvuru için ayrı risk
değerlendirmesi yapılır. Risk değerlendirmesinde laboratuvar, sera ve tarla testlerini içeren
alan denemeleri ile gıda analizleri, toksisite ve alerji testleri yanında gerekli
görülen diğer testlerin sonuçlarının başvuru sahibi tarafından
verilmesi zorunludur.
(3) Her bir başvuru hakkında karar vermede esas alınmak üzere
GDO’ların, biyolojik çeşitliliğin
korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması, tüketici ve
kullanıcılar üzerindeki etkilerinin belirlenmesi için sosyo-ekonomik değerlendirme
yapılır.
(4) Başvurusu yapılan GDO ve ürünleri için risk ve sosyo-ekonomik değerlendirme sonuçlarına
dayanarak risk yönetimi esasları belirlenir. Risk yönetimi ile
ilgili detaylı bir plan hazırlanır. Risk yönetim planının
hazırlanması ve uygulanmasından başvuru sahibi sorumludur.
(5) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar
yönetmelikle düzenlenir.
Yasaklar
MADDE 5 – (1) GDO ve
ürünlerine ilişkin aşağıdaki fiillerin yapılması
yasaktır:
a) GDO ve ürünlerinin onay alınmaksızın piyasaya
sürülmesi.
b) GDO ve ürünlerinin, Kurul kararlarına aykırı olarak
kullanılması veya kullandırılması.
c) Genetiği değiştirilmiş bitki ve hayvanların
üretimi.
ç) GDO ve ürünlerinin Kurul tarafından piyasaya sürme
kapsamında belirlenen amaç ve alan dışında
kullanımı.
d) GDO ve ürünlerinin bebek mamaları ve bebek formülleri,
devam mamaları ve devam formülleri ile bebek ve küçük çocuk ek
besinlerinde kullanılması.
Basitleştirilmiş
işlem
MADDE 6 – (1) GDO ve
ürünlerinden kaynaklanabilecek herhangi bir riski olmayan ve insan,
hayvan ve bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliğe herhangi
bir zararının bulunmadığı yönünde mevcut bilgiye ve daha önce
yapılmış olan risk değerlendirmesine dayanan başvurular için, sosyo-ekonomik değerlendirme sonuçları da
dikkate alınarak basitleştirilmiş işlem uygulanabilir.
(2) Basitleştirilmiş işleme müracaat esnasında Bakanlık
tarafından belirlenecek diğer hususlar dışında aşağıdaki şartların
karşılanması zorunludur:
a) Gen kaynağı ile transfer edilen canlı organizmanın
taksonomisi ve biyolojisinin biliniyor olması.
b) GDO’nun insan, hayvan, çevre
sağlığı ve biyolojik çeşitliliğe olabilecek etkileri hakkında
yeterli bilgi bulunması.
c) GDO’nun diğer canlı
organizmalarla ilişkisi ile ilgili olarak kullanılabilecek daha önce
yapılmış risk değerlendirmelerinden elde edilen olumsuz bir etki
olmadığına dair bilginin mevcut olması.
ç) Transfer edilen genetik materyalin tanımlanması ve
transfer edildiği canlı organizma içinde belirlenmesi için detaylı
yöntem ve verilerin bulunması.
(3) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar
yönetmelikle düzenlenir.
Karar sonrası
yapılacak işlemler
MADDE 7 – (1) GDO ve
ürünlerinin piyasaya sürülmesinden sonra, kararda verilen koşullara
uyulup uyulmadığı, insan, hayvan, bitki sağlığı ile çevre ve
biyolojik çeşitlilik üzerinde herhangi bir beklenmeyen etkisinin
olup olmadığı Bakanlık tarafından kontrol edilir ve denetlenir. Bu
amaçla yapılacak analiz işlemleri, Bakanlık tarafından belirlenen
laboratuvarlar tarafından
gerçekleştirilir. İthalatçı, kontrol ve denetim işlemleriyle ilgili
olarak talep edilen hususları yerine getirmekle
yükümlüdür.
(2) Kararda belirtilen koşulların ihlali veya GDO ve
ürünleriyle ilgili olarak herhangi bir riskin ortaya çıkabileceği
yönünde yeni bilimsel bilgilerin ortaya çıkması durumunda, karar
Kurul tarafından iptal edilebilir. Kararı iptal edilen GDO ve
ürünleri toplatılır. İnsan, hayvan, bitki sağlığı ile çevre ve
biyolojik çeşitliliğe olumsuz etkisi olduğu tespit edilenler derhal
imha edilir; herhangi bir olumsuz etkisi tespit edilmeyenlerin ise
mülkiyeti kamuya geçirilir. Bu fıkra uyarınca Bakanlıkça alınacak
tedbirlerle ilgili yapılan masraflar ve diğer giderler, kusur ve
sorumlulukları dikkate alınarak ilgililerden tahsil
edilir.
(3) İzlenebilirliğin sağlanması amacıyla, GDO ve ürünlerinin
ülkeye girişi ve dolaşımında, Bakanlığa beyanda bulunulması, gerekli
kayıtların tutulması, kararın bir örneğinin bulundurulması ve
etiketleme kurallarına uyulması zorunludur. Her bir GDO ve ürününe
ayırt edici kimlik verilerek kayıt altına alınır. Kayıt altına
alınan GDO ve ürünlerine ilişkin belgelerin yirmi yıl süreyle
saklanması zorunludur.
(4) Herhangi bir ürünün Bakanlık tarafından belirlenen eşik
değerin üzerinde GDO ve ürünlerini içermesi halinde; etikette, GDO
içerdiğinin açıkça belirtilmesi zorunludur.
(5) İlgililer, GDO ve ürünleriyle ilgili olarak yeni bir risk
ya da risk şüphesini öğrendiği takdirde durumu derhal Bakanlığa
bildirmek ve tedbir almakla yükümlüdür.
(6) İlgililer; GDO ve ürünlerinin piyasaya sürülmesi
sırasında alıcıları muamele, işleme, taşıma, saklama ve diğer
işlemlere ilişkin kararda yer alan güvenlik kuralları ve tedbirleri
hakkında bilgilendirmekle yükümlüdür.
(7) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar
yönetmelikle düzenlenir.
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
Bakanlığın Görev ve
Yetkileri ile
Kurul ve
Komiteler
Bakanlığın görev ve
yetkileri
MADDE 8 – (1)
Bakanlığın görev ve yetkileri şunlardır:
a) Kurula uygun çalışma koşullarını sağlamak ve Kurulun
sekretarya hizmetlerini yürütmek.
b) Kurulca talep edilen bilgi ve belgeleri temin etmek,
istenen araştırma, deneme, kontrol ve denetlemeleri yaparak veya
yaptırarak sonuçlarını Kurula bildirmek.
c) Bu Kanunda belirtilen iş ve işlemlerin uygulanması,
istenmeyen GDO bulaşıklarının engellenmesi, izlenmesi, kontrolü ve
denetimini sağlamak.
ç) Gerek görülmesi halinde GDO ve ürünleri ile ilgili
çalışmalar yapmak için gerçek veya tüzel kişileri yetkilendirmek,
yetkilendirilen bu gerçek veya tüzel kişileri denetlemek ve bunlara
ilişkin usul ve esasları düzenlemek.
d) Ülkesel biyolojik çeşitlilik ve genetik kaynakların
korunması ve sürdürülebilir kullanımı için strateji geliştirmek,
uygulamak veya uygulanmasını sağlamak.
e) Biyogüvenlik bilgi değişim
mekanizması aracılığıyla kamuoyunun GDO ve ürünleri ile ilgili
bilgilendirilmesi ve karar alma sürecine katılımının sağlanması için
gerekli tedbirleri almak.
f) Kurul ve bilimsel komitelerin faaliyetleri ile ilgili usul
ve esasları belirlemek.
g) GDO ve ürünlerinin bu Kanunda düzenlenen haller dışındaki
dolaşımını ve kullanımını önlemek için, sınır kontrolleri hususunda
ilgili kurumlarla iş birliği yapmak.
ğ) İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik
çeşitliliğin korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması hususunda
öngörülemeyen durumlara yönelik acil durumlarda uygulanacak yöntem
ile acil eylem planlarını hazırlamak ve
uygulamak.
h) Kurulun görüşleri doğrultusunda GDO ve ürünlerinin
özelliklerine göre eşik değerini belirlemek.
ı) Bu Kanun kapsamındaki ürünler ile GDO’lardan elde edilen ürünlerin etiketlenmesine
ilişkin usul ve esasları belirlemek.
(2) Bakanlık, gerekli hallerde bu Kanunun uygulanması ile
ilgili olarak, diğer bakanlıklar ve ilgili kurum ve kuruluşlar ile
iş birliği yapar.
(3) GDO ve ürünleri ile bunlara ilişkin her türlü faaliyet
sürecinde meydana gelebilecek kaza durumunda, çevre, biyolojik
çeşitlilik, tarımsal üretim ve insan sağlığı üzerinde olabilecek
zararların önlenmesine yönelik acil eylem planlarının zamanında
hazırlanması ve uygulanmasından Bakanlık
sorumludur.
(4) Bakanlık; insan, hayvan, bitki sağlığı ile çevrenin ve
biyolojik çeşitliliğin korunması amacıyla bu Kanun kapsamına giren
ürünler hakkında tamamen veya kısmen toplatma, mülkiyetin kamuya
geçirilmesi, ürünün mahrecine iadesi, faaliyetin geçici olarak
durdurulması, ürünün imhası, piyasaya arzı, ticareti ve işlenmesinin
yasaklanması gibi ihtiyati tedbirleri almaya ve her türlü
düzenlemeyi yapmaya yetkilidir.
Biyogüvenlik
Kurulu
MADDE 9 – (1) GDO ve
ürünleri ile ilgili yapılan başvuruların değerlendirilmesi ve bu
maddede belirtilen diğer görevlerin yürütülmesi için Biyogüvenlik Kurulu oluşturulur.
(2) Kurul, Bakanlıkça dört, Çevre ve Orman Bakanlığınca iki,
Sağlık Bakanlığınca bir, Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca bir ve Dış
Ticaret Müsteşarlığınca bir üye olmak üzere, üç yıllık süre için,
ilgili bakanlar tarafından belirlenen toplam dokuz üyeden oluşur.
Bakanlıkça seçilecek üyelerden birinin üniversite, diğerinin ise
meslek örgütleri tarafından gösterilen adaylar arasından seçilmesi
zorunludur. Kurul Başkanı, Bakan tarafından belirlenir. Kurul
Başkanı yokluğunda yerine vekalet etmek
üzere bir üyeyi tayin eder.
(3) Kurul Başkan ve üyeleri en fazla iki dönem için
görevlendirilebilir.
(4) Boşalan Kurul Başkanlığı ve üyeliklerine en geç bir ay
içerisinde ilgili bakanlar tarafından yeni görevlendirme
yapılır.
(5) Kurul üyesi olabilmek için en az lisans düzeyinde
yükseköğrenim görmüş olmak ve 14/7/1965
tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinin
(A) bendinin (1), (4), (5), (6) ve (7) numaralı alt bentlerinde
belirtilen şartları taşımak zorunludur. Kurul üyelerinin bu Kanun
kapsamına giren konularda en az beş yıllık tecrübeye sahip olması
şartı aranır.
(6) Kurul Başkan ve üyelerinin görev süreleri dolmadan
görevlerine son verilemez. Ancak, Kurul Başkanı veya bir üyenin bu
görevi yapamayacak derecede hastalık veya sakatlık durumunun ortaya
çıkması, görevlendirilmeleri için gerekli şartları kaybetmeleri ya
da bu Kanuna aykırı işlem yaptıklarının tespit edilmesi durumunda
Bakan tarafından görevine son verilir.
(7) Kurul Başkan ve üyeleri ile bunların eşleri, evlatlıkları
ve ikinci derece dâhil kan ve kayın hısımları, Kurulun karar almakla
görevli olduğu faaliyet veya alanlarla ilgili herhangi bir ticari
faaliyette bulunamaz veya sermaye piyasası araçlarına sahip olamaz.
Bu fıkra hükmüne aykırı davranıldığının tespit edilmesi durumunda,
bunların üyelikleri Bakan tarafından derhal sona
erdirilir.
(8) Kurul Başkan ve üyeleri, görevlerinden ayrılmalarını
izleyen üç yıl içinde bu Kanunla düzenlenen faaliyet ve alanlardaki
özel kuruluşlarda görev alamaz.
(9) Kurulda görev alan üyelere yılda on iki toplantı gününü
geçmemek üzere katıldıkları her toplantı günü için (5.000) gösterge
rakamının memur aylık kat sayısı ile çarpımı sonucu bulunacak
tutarda huzur hakkı ödenir. Kurulda görev alan üyelere harcırah
ödenmesini gerektiren hallerde 10/2/1954
tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümlerine göre en yüksek
Devlet memuruna ödenen harcırah esas alınır.
Biyogüvenlik Kurulunun çalışma
esasları
MADDE 10 – (1) Kurul
görevini yaparken bağımsızdır. Hiçbir organ, makam, merci ve kişi
Kurula emir ve talimat veremez.
(2) Kurul, Başkanın daveti üzerine gündemli olarak toplanır.
Her bir toplantının gündemi toplantıdan en az bir hafta önce Kurul
Başkanı tarafından hazırlanarak Kurul üyelerine bildirilir. Gündemde
yer alan maddelerin görüşülmesi tamamlanmadığı sürece toplantı sona
ermiş sayılmaz.
(3) Kurul en az yedi üyenin hazır bulunması ile toplanır.
Kurul, üyelerden en az beşinin aynı yöndeki oyuyla karar alır. Kurul
kararı tutanakla tespit edilir ve imza altına
alınır.
(4) Geçerli mazereti olmaksızın bir takvim yılında toplam üç
toplantıya katılmayan üye, bu durumun Kurul kararı ile tespit
edilmesi koşuluyla, üyelikten çekilmiş sayılır. Toplantıya
katılmasına rağmen karşı oy kullanmadığı halde Kurul kararlarını
süresi içinde imzalamayan veya karşı oy kullandığı halde, karşı oy
gerekçesini süresi içinde yazmayan Kurul üyeleri, yazılı olarak ikaz
edilir. Bu durumun bir takvim yılı içinde toplam üç defa tekrar
etmesi halinde, ikaz edilen üye çekilmiş sayılır. Bu durumun, üyenin
katılmadığı üçüncü toplantıda Kurul tarafından tespit edilip karara
bağlanarak Bakanlığa bildirilmesi zorunludur.
(5) Kurul üyeleri, eşleri, evlatlıkları ve üçüncü derece
dâhil kan ve kayın hısımlarıyla ilgili konularda müzakere ve
oylamaya katılamaz.
Biyogüvenlik Kurulunun görev ve
yetkileri
MADDE 11 – (1)
Kurulun görev ve yetkileri şunlardır:
a) Uzmanlar listesini oluşturmak.
b) Uzmanlar listesindeki kişilerden seçilen bilimsel
komiteleri oluşturmak.
c) Her bir başvuru için uzmanlar listesinden bilimsel
komitelerin üyelerini seçmek.
ç) Risk ve sosyo-ekonomik
değerlendirme raporlarını dikkate alarak Kurul kararlarını
oluşturmak.
d) İzleme raporlarına dayanarak kararın kısmen veya tamamen
iptali ile yasaklama, toplatma, imha ve benzeri yaptırımlara ilişkin
kararlarını Bakanlığa sunmak.
e) Etik komite oluşturmak.
Bilimsel komitelerin
oluşumu, görev ve yetkileri
MADDE 12 – (1) Kurul
tarafından her bir başvuru için, risk değerlendirme komitesi ve
sosyo-ekonomik değerlendirme komitesi ile
ihtiyaca göre diğer bilimsel komiteler oluşturulur. Bu komiteler on
bir kişiden teşekkül eder.
(2) Uzmanlar listesi, üniversiteler ve Türkiye Bilimsel ve
Teknolojik Araştırma Kurumu ile Kurul tarafından gerekli görülen
alanlarda çalışanlar arasından seçilir.
(3) Komitelerin görev ve yetkileri
şunlardır:
a) Bu Kanun kapsamında yapılan başvurularda risk
değerlendirmesi için sağlanan bilgilerin bilimsel yeterliliğini
belirlemek.
b) Test, deney, deneme, analiz ve diğer işlemleri belirlemek,
gerekli hallerde ek bilgi istemek.
c) Risk değerlendirme ve sosyo-ekonomik değerlendirme raporlarını
hazırlamak.
ç) Karar sonrasında ortaya çıkan veya elde edilen her türlü
yeni veri ve bilgiyi değerlendirerek bilimsel görüş oluşturmak.
d) Bilimsel değerlendirmeler yapmak, Kurula bilgi vermek ve
rapor hazırlamak.
(4) Komitelerin hazırladıkları bilimsel değerlendirme
raporları hizmete özel olup, bu raporlar Kurul haricinde hiçbir
gerçek ve tüzel kişiye, kuruma ve kuruluşa verilemez. Komite üyeleri
hukuka aykırı eylemleri dışında hazırladıkları bilimsel
değerlendirme raporlarından dolayı sorumlu tutulamaz.
(5) Komiteler görevlerini yaparken bağımsızdır. Hiçbir organ,
makam, merci ve kişi komitelere emir ve talimat
veremez.
(6) Komitelerde görev alan üyelere yılda on iki toplantı
gününü geçmemek üzere katıldıkları her toplantı günü için uhdesinde
kamu görevi bulunanlara (3.000), kamu görevi bulunmayanlara ise
(5.000) gösterge rakamının memur aylık kat sayısı ile çarpımı sonucu
bulunacak tutarda huzur hakkı ödenir. Bilimsel komitede görev alan
üyelere harcırah ödenmesini gerektiren hallerde 6245 sayılı Harcırah
Kanunu hükümlerine göre en yüksek Devlet memuruna ödenen harcırah
esas alınır.
(7) Davet edildiği halde, bir başvuru ile ilgili en fazla iki
toplantıya mazeretsiz katılmayan üyenin komite üyeliği düşer. Kurul
tarafından yeni bir üye belirlenir.
Yükümlülük
MADDE 13 – (1) Bu
Kanun kapsamındaki Bakanlık personeli, Kurul ve komite üyeleri,
görevlerini yerine getirmeleri sırasında edindikleri gizlilik
taşıyan her türlü bilgi ve belge ile ticarî sırları, kanunlarla
yetkili kılınan mercilerden başkasına açıklayamaz, kendilerinin veya
üçüncü şahısların yararına kullanamaz.
DÖRDÜNCÜ
BÖLÜM
Hukuki Sorumluluk,
İdari
Yaptırımlar ve Ceza
Hükümleri
Sorumluluğa ilişkin
temel ilkeler
MADDE 14 – (1) GDO ve
ürünleri ile ilgili faaliyetlerde bulunanlar, bu Kanun kapsamında
izin almış olsalar dahi, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin
ve biyolojik çeşitliliğin korunması, sürdürülebilirliğinin
sağlanmasına karşı oluşan zararlardan sorumludur. Bu sorumluluk, GDO
ve ürünlerinin, başvuru ve kararda yer alan koşulları sağlamadığının
anlaşılması durumunda zarar oluşmasa dahi geçerlidir.
(2) GDO’ların kapalı alanda
kullanımı ve gıda, yem, işleme ve tüketim amacıyla piyasaya
sürülmesi, ithalatı ve transit geçişi için izin alma zorunluluğu
olduğu halde, bu faaliyetleri izinsiz olarak gerçekleştirenler ile
GDO’ları çevreye serbest bırakanlar ve
üretenler bu faaliyetler sonucunda meydana gelen her türlü zarardan
sorumludur.
(3) Ortaya çıkan bir zararın GDO’lardan kaynaklandığının kabul edilebilmesi
için, zararın organizmaların sahip olduğu yeni özelliklerden veya
organizmaların yeniden üretiminden veya değiştirilmesinden ya da
organizmaların değiştirilmiş materyalinin başka organizmalara
geçişinden kaynaklanması gerekir. Zararlardan kaynaklanan
sorumluluğun tespitinde; zararların tarım, orman, gıda ve yem
ürünlerinin içindeki genetik değişiklikten kaynaklanmış olup
olmadığı göz önünde tutulur.
(4) Her ne amaçla olursa olsun piyasaya sürülmüş GDO ve
ürünlerini karar koşullarına uygun olmayan bir şekilde muameleye
tabi tutmak suretiyle veya başka bir yolla zararın ortaya çıkmasına
ya da sonuçlarının ağırlaşmasına sebep olanlarla bunları ticari
olarak üretenler, işleyenler, dağıtanlar ve pazarlayanlar bu
zararlardan müteselsilen
sorumludur.
(5) GDO ve ürünlerini piyasaya süren, ticari olarak işleyen,
dağıtan ve pazarlayanlar meydana gelebilecek zararlar ve bunlara
ilişkin sorumluluklar hakkında birbirlerini bilgilendirmek
zorundadır.
(6) GDO’ları muameleye tabi
tutanlar, muamele nedeniyle çevrede zararın meydana gelmemesi veya
meydana gelen zararın sonuçlarının ağırlaşmaması için risk
değerlendirmesine göre belirlenen tedbirlerin masraflarını
karşılamakla yükümlüdür. Sorumlular, çevrenin zarar görmüş veya
tahrip olmuş unsurlarının eski haline getirilmesi veya aynı
değerdeki unsurların yerine konulması için gerekli masrafları da
karşılar.
(7) GDO ve ürünlerinin neden olduğu zararların tazmin
edilmesini talep hakkı, zarar görenin, zarardan veya zarar vereni
öğrenmesinden itibaren iki yıl ve her halükarda zararı doğuran
olayın meydana gelmesinden itibaren yirmi yıl sonra düşer.
(8) Zararın sel, dolu, heyelan, deprem gibi tabii afetlerden
veya zarar görenin ya da üçüncü kişinin ağır kusurundan
kaynaklandığının tespit edilmesi halinde sorumluluk hükümleri
uygulanmaz.
Ceza hükümleri
MADDE 15 – (1) GDO ve
ürünlerini bu Kanun hükümlerine aykırı olarak ithal eden, üreten
veya çevreye serbest bırakan kişi, beş yıldan on iki yıla kadar
hapis ve on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
(2) Bu Kanunda belirlenen esaslar çerçevesinde ithal edilen
veya işlenen GDO’ları veya GDO ve
ürünlerini, ithal izninde belirlenen amaç ve alan dışında kullanan,
satışa arz eden, satan veya devreden ya da bu özelliğini bilerek ve
ticari amaçla satın alan, kabul eden, nakleden veya bulunduran kişi,
dört yıldan dokuz yıla kadar hapis ve yedi bin güne kadar adli para
cezası ile cezalandırılır.
(3) Bu Kanunda belirlenen esaslar çerçevesinde ithal edilen
veya işlenen GDO’lardan elde edilen
ürünleri, ithal izninde belirlenen amaç ve alan dışında kullanan,
satışa arz eden, satan veya devreden ya da bu özelliğini bilerek ve
ticari amaçla satın alan, kabul eden, nakleden veya bulunduran kişi,
üç yıldan yedi yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para
cezası ile cezalandırılır.
(4) Yalan beyanda bulunarak bu Kanun hükümlerine göre
alınması gereken ithal veya işleme iznini alan kişi, fiili daha ağır
cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, bir yıldan
üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu izne dayalı olarak
GDO’ların, GDO ve ürünlerinin veya GDO’lardan elde edilen ürünlerin ithal edilmesi,
işlenmesi, kullanılması, satışa arz edilmesi, satılması,
devredilmesi, kabul edilmesi, nakledilmesi veya bulundurulması
halinde, ayrıca yukarıdaki fıkralardaki hükümlere göre cezaya
hükmolunur.
(5) Bu maddede yer alan suçların bir tüzel kişinin faaliyeti
çerçevesinde ve yararına olarak işlenmesi halinde, bu tüzel kişiye
yüz bin Türk Lirasından iki yüz bin Türk Lirasına kadar idari para
cezası verilir ve ayrıca tüzel kişi hakkında bunlara özgü güvenlik
tedbirlerine hükmolunur.
(6) Bu Kanunun 7 nci maddesinde
düzenlenen yükümlülükleri yerine getirmeyen başvuru sahiplerine,
fiilleri suç oluşturmadığı takdirde, her bir yükümlülük ihlali
dolayısıyla on bin Türk Lirasından otuz bin Türk Lirasına kadar
idari para cezası verilir.
(7) GDO ve ürünlerini bu Kanun hükümlerine aykırı olarak
kapalı alanda kullananlara, fiilleri suç oluşturmadığı takdirde, on
bin Türk Lirası idari para cezası verilir.
(8) 9 uncu maddenin sekizinci fıkrası hükmüne uymayanlar
hakkında 2/10/1981 tarihli ve 2531 sayılı
Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında
Kanunun 4 üncü maddesinde belirtilen cezalar uygulanır.
(9) Beşinci fıkra hükmüne göre idari para cezasına karar
vermeye davaya bakan mahkeme, altıncı ve yedinci fıkralar
hükümlerine göre idari para cezasına karar vermeye Cumhuriyet
savcısı yetkilidir. Bu Kanuna göre verilen idari para cezaları
tebliğinden itibaren bir ay içerisinde ödenir.
BEŞİNCİ
BÖLÜM
Yönetmelik ve Son
Hükümler
Yönetmelik
MADDE 16 – (1) Bu
Kanunun uygulanması ile ilgili usul ve esasları düzenleyen
yönetmelikler, Kanunun yayımı tarihinden itibaren en geç üç ay
içerisinde Bakanlık tarafından çıkarılır.
Yürürlük
MADDE 17 – (1) Bu
Kanun yayımı tarihinden altı ay sonra yürürlüğe
girer.
Yürütme
MADDE 18 – (1) Bu
Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
25/3/2010
|